Năm 2019, Phòng Thanh tra-Kiểm tra BHXH tỉnh Điện Biên đã thực hiện thanh tra chuyên ngành đóng tại 148 doanh nghiệp, khắc phục hậu quả thu về số tiền nợ BHXH, BHYT, BHTN và lãi là hơn 2.342/2.712 triệu đồng; truy thu, truy đóng BHXH, BHYT, BHTN do hành vi trốn đóng, đóng không đúng mức của 315 lao động với số tiền hơn 2.242/2.455 triệu đồng. Đã có 06 quyết định xử phạt vi phạm hành chính (VPHC) được ban hành với số tiền xử phạt hơn 52 triệu đồng.

(Ảnh: Đoàn thanh tra liên ngành do đ/c Nguyễn Xuân Thảnh làm trưởng đoàn, làm việc tại Trường Trường Phổ thông dân tộc bán trú tiểu học xã Mường Lói)

Sau thanh tra, nhiều doanh nghiệp, đơn vị đã chủ động khắc phục hậu quả vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT, BHTN; một số doanh nghiệp, đơn vị mặc dù đang khó khăn tạm thời trong hoạt động sản xuất, song khi có quyết định thanh tra, các doanh nghiệp, đơn vị đã chấp hành nghiêm túc việc nộp nợ BHXH, BHYT, BHTN hoặc thực hiện trả nợ dần. Tuy nhiên, bên cạnh những đơn vị thực hiện nghiêm túc vẫn còn một bộ phận doanh nghiệp, đơn vị chậm hoặc chưa khắc phục hậu quả vi phạm hoặc chỉ khắc phục một phần theo kiến nghị, kết luận thanh tra, nhất là các đơn vị nợ đóng BHXH, BHYT, BHTN đã có Quyết định xử phạt VPHC như: Công ty TNHH tư vấn và xây dựng 1-5, Công ty cổ phần Power Electric, Công ty cổ phần tư vấn xây dựng Sơn Lâm, Doanh nghiệp tư nhân xây dựng số 11, Công ty TNHH thương mại và đầu tư xây dựng Thành Phát, Công ty cổ phần thương mại và phát triển công nghệ xây dựng.

Khó khăn trong việc đôn đốc thực hiện kết luận thanh tra và quyết định xử phạt VPHC.

Một trong những nguyên nhân gây khó khăn trong công tác đôn đốc thực hiện Kết luận thanh tra và Quyết định xử phạt VPHC là do các văn bản quy phạm pháp luật của Chính phủ quy định về thực hiện kết luận thanh tra đặc biệt là thanh tra chuyên ngành đóng BHXH mới chỉ mang tính chung nhất về chế tài thực hiện mà chưa quy định các biện pháp, chế tài cụ thể xử lý mang tính cưỡng chế, bắt buộc đối với trường hợp đối tượng thanh tra, cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan không thực hiện hoặc thực hiện không đúng yêu cầu của Kết luận thanh tra, quyết định, yêu cầu, kiến nghị thực hiện Kết luận thanh tra.

Mặt khác, thẩm quyền của cơ quan BHXH về một số hành vi sai phạm cũng như việc cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt VPHC khi đối tượng vi phạm không tự nguyện chấp hành, chưa được quy định rõ ràng.

Thông tư liên tịch số 07/2015/TTLT-TTCP-NHNN ngày 25/11/2015 của Thanh tra Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước về hướng dẫn việc phong tỏa tài khoản của đối tượng thanh tra quy định: “Việc phong tỏa tài khoản của đối tượng thanh tra chỉ được thực hiện khi có dấu hiệu đối tượng thanh tra tẩu tán tài sản hoặc không thực hiện quyết định thu hồi tiền, tài sản". Tuy nhiên, cơ sở để xác định đối tượng thanh tra không thực hiện quyết định thu hồi tiền, tài sản chưa được quy định cụ thể, rõ ràng nên việc áp dụng biện pháp phong tỏa tài khoản hiện nay đang gặp nhiều lúng túng hoặc khó thực hiện trong thực tế vì sau khi phong tỏa tài khoản, đối tượng thanh tra vẫn không chấp hành quyết định nộp tiền theo quyết định thu hồi và nếu chỉ được phong tỏa số tiền đối tượng thanh tra không thực hiện nộp theo Kết luận thanh tra và Quyết định xử phạt VPHC nhưng không được yêu cầu các tổ chức tín dụng chuyển thẳng số tiền từ tài khoản của đối tượng thanh tra để nộp cho cơ quan BHXH và Ngân sách Nhà nước thì không có tác dụng và cũng không khả thi, nhất là đối với một số đơn vị sử dụng lao động cố tình nợ đọng kéo dài hoặc trục lợi chính sách BHXH, BHYT, BHTN.

Khoản 3, Điều 48, Quyết định 1518/QĐ-BHXH ngày 18/10/2016 của BHXH Việt Nam quy định hoạt động thanh tra chuyên ngành đóng BHXH, BHYT, BHTN và hoạt động kiểm tra của BHXH Việt Nam, cũng chỉ quy định mang tính hướng dẫn thực hiện: “Trường hợp đối tượng thanh tra, kiểm tra không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ, không kịp thời Kết luận thanh tra, kiểm tra thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm, người ra quyết định thanh tra, kiểm tra xem xét xử lý vi phạm hoặc đề nghị cơ quan có thẩm quyền xử lý theo quy định của pháp luật”. Việc tiếp tục ban hành Quyết định kiểm tra việc thực hiện kết luận thanh tra, kiểm tra sau khi hết thời hạn báo cáo kết quả đôn đốc mà đối tượng thanh tra, kiểm tra không thực hiện hoặc không hoàn thành việc thực hiện kết luận, kiến nghị, quyết định xử lý sau thanh tra, kiểm tra cũng không có nhiều tác dụng đối với những đối tượng cố tình không thực hiện hoặc không còn khả năng thực hiện.

Bên cạnh đó, thời hiệu xử phạt VPHC trong lĩnh vực BHXH là 01 năm, tuy nhiên, lại chưa có hướng dẫn thực hiện cụ thể về chế tài xử lý đối với các trường hợp đơn vị không thực hiện Quyết định xử phạt VPHC chính dẫn đến đã quá hạn Quyết định xử phạt VPHC. Mặt khác, cơ quan BHXH lại không có thẩm quyền cưỡng chế thi hành quyết định xử phạt VPHC mà chỉ được gửi hồ sơ đề nghị cưỡng chế thi hành đến cơ quan nhà nước có thẩm quyền dẫn đến việc chậm trễ thi hành Quyết định xử phạt VPHC kéo dài.

Trên thực tế, đa phần các đơn vị không thực hiện Kết luận thanh tra và Quyết định xử phạt VPHC trong lĩnh vực BHXH, BHYT, BHTN là các doanh nghiệp vừa và nhỏ đang rơi vào tình trạng khó khăn, nợ xấu nhiều, không có khả năng thực hiện nộp số tiền sai phạm hoặc đã tạm dừng hoạt động, bị giải thể, không có việc làm hoặc thay đổi địa chỉ kinh doanh sang địa phương khác, dẫn đến việc thu hồi tiền rất khó khăn hoặc không có khả năng thu hồi nhưng chưa có quy định xử lý những trường hợp này.

Tăng cường hiệu quả công tác thanh tra và thực hiện kết luận thanh tra, quyết định xử phạt VPHC

Năm 2020, BHXH tỉnh Điện Biên sẽ tiếp tục đẩy mạnh công tác phối hợp với Thanh tra Nhà nước, Thuế, Công an, Lao động-Thương binh và Xã hội, tổ chức Công đoàn,... trong việc thanh tra, xử lý vi phạm đối với các đơn vị sử dụng lao động; Tích cực đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về BHXH, BHYT, BHTN tới người sử dụng lao động và người lao động để nâng cao nhận thức và ý thức tuân thủ pháp luật; nhắc nhở, phê bình các đơn vị vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT trên các phương tiện thông tin đại chúng.

Trong thời gian tới, cơ quan BHXH tỉnh Điện Biên sẽ hoàn thiện hồ sơ chuyển sang cơ quan điều tra (Công an) đối với những đơn vị có nợ lớn, có tính chây ì, cố tình trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN, không chấp hành Quyết định xử phạt VPHC sau khi hết thời hạn theo quy định, để xử lý theo Bộ luật hình sự. Đồng thời, tiếp tục kiến nghị cơ quan quản lý cấp trên ban hành, hoàn thiện các văn bản hướng dẫn cụ thể về xử lý VPHC trong lĩnh vực thanh tra chuyên ngành đóng BHXH, BHYT, BHTN, trong đó, quy định chế tài xử lý, biện pháp cưỡng chế đối với các tổ chức, cá nhân khi hết thời hạn trong Kết luận thanh tra mà không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ yêu cầu trong Kết luận thanh tra, không thực hiện Quyết định xử phạt VPHC, nhằm nâng cao giá trị pháp lý của Kết luận thanh tra, nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác thanh tra, qua đó, hạn chế việc cơ quan BHXH phải đôn đốc nhiều lần mà tổ chức, cá nhân vẫn không thực hiện./.